W Chakasji zakończył się właśnie Rok Iwana Sztygaszewa (Иван Штыгашев; 1861-1915) – niezwykłego człowieka, który łączył w sobie szorską, chakaską i ałtajską świadomość narodową. Z tej okazji przytaczam jego krótką biografię (przekład własny) napisaną przez Lubow Czulżanową z szorskiego portalu Tadarlar.ru. O autorce miałam już okazję wspominać, gdyż to ona opracowała cykl lekcji języka szorskiego, który również przetłumaczyłam tu na blogu.
Iwan Sztygaszew – pierwszy szorski pisarz
Lubow Czulżanowa
(oryginał)
Iwan Matwiejewicz Sztygaszew to pierwszy szorski pisarz, działacz na rzecz oświaty, tłumacz, nauczyciel i duchowny. Urodził się w 1861 r. we wsi Matur (obecnie w rejonie tasztypskim w Chakasji), w wieku 16 lat wyjechał, by uczyć się w szkole ojca Wasilija Wierbickiego w Kuziediejewie, a następnie do Ułały (obecnie Gornoałtajsk), w końcu ukończył seminarium nauczycielskie w Kazaniu. Pracował w szkołach misyjnych we wsiach Matur i Kondoma – uczył dzieci pisania i czytania, był misjonarzem stanu maturskiego Ałtajskiej Misji Duchownej. Był utalentowanym człowiekiem, który wiele zdziałał na rzecz edukacji Szorów.
Jego napisany po rosyjsku utwór „Wstąpienie do szkoły i dalsza nauka Szora (Ałtajczyka) Iwana Matwiejewicza Sztygaszewa”, który ukazał się w Kazaniu w 1885 r., jest pierwszym utworem literackim narodu szorskiego. Napisał on także „Notatki z podróży do Kijowa, Moskwy i jej okolic”, w których opisuje swoją podróż po świętych miejscach Kościoła prawosławnego. Jego przekład Biblii „Historia Święta w języku szorskim” (1883 r.) oraz książka „Drogowskaz do Królestwa Niebieskiego” (1884 r.) w języku szorskim zostały wydane w Kazaniu.
W 1885 r. w Kazaniu ukazał się napisany przez Sztygaszewa „Szorski elementarz dla obcoplemieńców wschodniej połowy Okręgu Kuźnieckiego”. „Słownik narzecza ałtajskiego i aładaskiego języka szorskiego” W. I. Wierbickiego (1887) został opracowany z pomocą Iwana Matwiejewicza Sztygaszewa i jest klasyczną pozycją w turkologii. Pierwszy wiersz w języku szorskim wyszedł spod pióra I. M. Sztygaszewa. Będąc nauczycielem i księdzem w Maturze i Kondomie napisał on wiele artykułów na tematy religijne, które ukazały się w czasopismach religijnych końca XIX w.
Imię I. M. Sztygaszewa było okryte milczeniem i zapomnieniem w latach władzy radzieckiej. Jego twórczość została wydobyta z niebytu przez ałtajskiego pisarza Brontoja Jangowicza Bediurowa, który wysoko ceni dzieła literackie Iwana Matwiejewicza Sztygaszewa, jego pełne oddania życie oświeciciela i uważa, że I. M. Sztygaszew przynależy do trzech bratnich narodów: Szorów (po ojcu – Szorze z rodu Kara-Szor), Chakasów (po matce, która wywodziła się z Sagajów) i Ałtajczyków (według własnej świadomości – Sztygaszew określał się jako „mieszkaniec Ałtaju, Szor, I. M. Sztygaszew”). W 1989 r. w Gornoałtajsku ukazała się książka „Pamiętny testament” o podwalinach literatury ałtajskiej, w której zostały opublikowane „Notatki z podróży do Kijowa, Moskwy i jej okolic” I. M. Sztygaszewa.
Twórczość literacka I. M. Sztygaszewa, jego książki, są częścią literackiego dziedzictwa narodu szorskiego, dlatego jest ważne, by zawsze o tym pamiętać.
Iwan Matwiejewicz Sztygaszew zmarł 13 listopada 1915 r. w Maturze.