Blog żyje ostatnio głównie dzięki artykułom gościnnym, za co dziękuję Pani Bożenie Ciesielskiej. Dziś kolejny artykuł gościnny jej autorstwa, poświęcony m. in. Gustawowi Zielińskiemu, o którym już nie raz była tu mowa. Jak się okazuje, pamiętają o nim też w Kirgistanie.
Ślady Gustawa Zielińskiego w Kirgistanie
Bożena Ciesielska
Wielu zesłańców syberyjskich w XIX wieku, będąc na odosobnieniu zajmowało się nie tylko samodoskonaleniem i czytaniem, ale tworzyło wybitne utwory literackie i zajmowało się badaniem terenów, na których przyszło im spędzić wiele lat. Niektórzy pracowali fizycznie, zajmowali się ogrodnictwem, hodowlą bydła czy rybołówstwem. Inni uczyli się języków tubylców, prowadzili badania naukowe, obserwacje, opisywali poznane ziemie, przemierzali nieznane szlaki, eksplorowali, wytyczali nowe drogi i poznawali grupy etniczne. Byli ich wybitnymi znawcami. Popularyzowali wiedzę o nieznanych ziemiach i ludach. Starali się, by czas zesłania był owocny i właściwie spożytkowany.
Edwarda Piekarskiego zesłano na 24 lata do Jakucji. Brał udział w dwóch wyprawach naukowych. Poznał Jakutów. Opracował słownik języka jakuckiego. Edward Piekarski zyskał miano jakutologa. Innym zesłańcem był Sergiusz Jastrzębski, który opracował podręcznik gramatyki języka jakuckiego. Wacław Sieroszewski także był specjalistą od Jakucji i Jakutów. Wybitnym etnografem był Bronisław Piłsudski – specjalista od kultury Ajnów. Bronisław Zaleski wydał album z akwafortami „Życie na stepach kirgiskich”. Po raz pierwszy Europejczycy zobaczyli jak żyją Kazachowie. Gustaw Zieliński swoje najwybitniejsze utwory poetyckie napisał podczas ośmioletniego zesłania. Jednym z takich poematów Gustawa Zielińskiego był poemat romantyczny Kirgiz.
W artykule „Polskie diabły Jedwabnego Szlaku” [w: „Angora” Nr 40 (5 X 2008 r., s. 78-79] autor Henryk Suchar napisał, że Gustaw Zieliński był autorem pierwszego poematu o Kazachach. „Swój utwór wydrukował po polsku w 1842 roku, ale zaraz potem pojawiły się tłumaczenia na główne języki europejskie. Utrzymaną w modnej wówczas romantycznej manierze kompozycję Zieliński zatytułował „Kirgiz”, ale jako się rzekło, oznaczał on Kazacha, wędrownego mieszkańca bezkresnych stepów. Dzięki uzdolnionemu rodakowi czytająca część Europy zachłystywała się egzotyką emanującą z przywoływanych wierszem terytoriów usytuowanych w punkcie przecięcia kontynentów – naszego i azjatyckiego. Mogła się do woli napawać całkowicie oryginalnymi i świeżymi dla niej obyczajami i zwyczajami, zachwycić bijącą z fabuły gościnnością Kazachów, ale także zastanowić się nad praktykowanym tam prawem zemsty rodowej. Już wtedy również Europejczycy mogli się dowiedzieć, że tak jak wiele innych nacji również Kazachowie przywiązani są do wolności, i że nie spoczną, by ją tylko wywalczyć” – skomentował Henryk Suchar.
Postać Gustawa Zielińskiego na trwałe wpisała się w życie Kazachów. Uhonorowano go w Biszkeku na Kirgiskim Uniwersytecie Narodowym na Wydziale Rusycystyki tworząc nowoczesny Multimedialny Gabinet Języka Polskiego im. Gustawa Zielińskiego (3 IX 2018 r.). W stolicy Kazachstanu w Nur-Sułtanie (dawniej miasto nazywało się Astana) Jakub Szczęsny zaprojektował wielofunkcyjną przestrzeń. Powstał m.in. skwer, któremu nadano imię Gustawa Zielińskiego. Skwer mieści się przy skrzyżowaniu ulicy Kenesary i Adolfa Januszkiewicza. Adolf Januszkiewicz był także zesłańcem syberyjskim zaprzyjaźnionym z Gustawem Zielińskim. Uhonorowano go, tworząc Gabinet Języka Polskiego jego imienia przy Stowarzyszeniu „Polska Jedność” w Nur-Sułtanie. O ich przyjaźni, dolach i niedolach można przeczytać w biografiach obu postaci.
Dobrze, że Rosjanie, Jakuci, Kirgizi i Kazachowie pamiętają o zesłańcach, którzy walcząc o swoją wolność, zostali skazani wyrokami sądów wojskowych, pozbawieni praw obywatelskich i majątkowych oraz deportowani w odległe rejony Rosji. Przebywając tam, przysłużyli się innym narodom także walczącym o wolność, niepodległość i suwerenność.
Źródło zdjęcia głównego: Archiwum Radosław Budzyński.