Dziś w Unii Azjatyckiej piszemy o ptakach. Ja wzięłam na warsztat godło Uzbekistanu (poniżej) i Kirgistanu (na drugim blogu). W jednym i drugim widać pewne podobieństwo, w obydwu występują ptaki. W przypadku Uzbekistanu jest to legendarny ptak Huma (uzb. Xumo). Szukając informacji o nim natrafiłam na taką mnogość skojarzeń i powiązań, że zaledwie spróbuję je w skrócie wymienić.

Według opisów godła, które udało mi się odnaleźć, Huma to ptak legendarny, czyli nie odpowiadający żadnemu konkretnemu gatunkowi. W godle symbolizuje szczęście, umiłowanie wolności i dobroć. Do kultury uzbeckiej przeniknął ponoć z legend perskich i arabskich, jest czasem utożsamiany z innym perskim mitycznym ptakiem – Simurgiem. Pisał o nim także średniowieczny turkijski poeta Aliszer Nawoi (uzb. Alisher Navoiy, 1441-1501) w poemacie „Język ptaków”.

Bardzo podobne godło ma Karakałpakstan, republika autonomiczna wchodząca w skład Uzbekistanu. Po karakałpacku ptak nazywa się Kumaj (Кумай). To godło jest dziełem Żołłybaja Izentajewa (Жоллыбай Изентаев), zaś godło Uzbekistanu zaprojektował zespół artystów pod kierownictwem Anvara Mamajonova.

Okazuje się, że ten ptak jest obecny także w kulturze Baszkortostanu, a konkretnie w eposach „Ural Batyr” i jego kontynuacji „Akbuzat”. Występuje tam pod imieniem Humaj (Һомай). W tym pierwszym jest to postać kobieca – córka króla ptaków Samrau oraz Słońca, która może przybierać postać zarówno człowieka, jak i łabędzia. W drugim jest ptakiem przynoszącym szczęście i wskazującym przyszłego władcę, siadając na ramieniu kandydata. Najwyraźniej perskie wpływy przeniknęły i na Powołże – wspomniany Samrau to odpowiednik Simurga. Być może właśnie tą drogą dostały się też do folkloru rosyjskiego, w którym występuje też ptak Gamajun.

Ale to nie koniec. To, co wydało mi się najciekawsze, wiąże ptaka Humę z tradycyjnymi wierzeniami ludów turkijskich, a konkretnie z boginią-matką Umaj Ene (Умай Эне; przyzwyczaiłam się pisać jej imię w wersji kirgiskiej, ale np. Chakasi nazywali ją Ymaj – Ымай, a Kumandyńczycy Ubaj – Убай). Już przy okazji jajka pisałam, że Umaj była czasem przedstawiana jako ptak, który nigdy nie siadał na ziemi i nawet jaja znosił w powietrzu. W związku z tym rosyjski turkolog Saul Abramzon przypuszczał, że istnieje powiązanie między Umaj a Humą, na co miałoby wskazywać nawet podobne brzmienie.’

Wkrótce rozwinę jeszcze temat Umaj, a tymczasem zapraszam na blogi moich współtowarzyszek z Unii Azjatyckiej: Baixiaotai i Japonia-info, które też piszą o niezwykłych ptakach.