Podstawowe informacje o wymowie niektórych dźwięków i odmianie rzeczownika, kolejna porcyjka słownictwa i przykładowych zdań.

Rzeczownik

Rzeczowniki oznaczają przedmioty i odpowiadają na pytania кем? (kto?) i ноо? (co?). Rzeczowniki będące nazwami ludzi, np. chłopiec, nauczyciel, Lena (imię) odpowiadają na pytanie кем? (kto?), pozostałe rzeczowniki, w tym ożywione, odpowiadają na pytanie ноо? (co?).

Przykłady

По кем парча? – Лена.
Kto to idzie? – Lena.

По кем шықча? – Оол.
Kto to wychodzi? – Chłopiec.

По ноо? – Қуш.
Co to jest? – Ptak.

Rzeczowniki odmieniają się przez przypadki w liczbie pojedynczej i mnogiej. W języku szorskim nie ma rodzajów.

Liczbę mnogą rzeczowników tworzy się za pomocą przyrostków -лар, -нар i -тар, które łączą się ze słowami zawierającymi samogłoski twarde (а, у, ы, о) i przyrostków -лер, -нер, -тер, które łączą się ze słowami zawierającymi samogłoski miękkie (е, и, ӧ, ӱ, э).

ичелер – matki
абалар – ojcowie
ооллар – chłopcy
қыстар – dziewczęta
сарыннар – piosenki
қуштар – ptaki
тағлар – góry
суғлар – rzeki
эмнер – domy
кебелер – łodzie

Fonetyka

Dźwięk л w zależności od otaczających go samogłosek ma dwa warianty wymowy:

• twardy, tylny – z samogłoskami twardymi, np. аал – wieś, пала – dziecko, оол – chłopiec;
• miękki, przedni – z samogłoskami miękkimi, np. кӧл – jezioro, пел – tajmień, кӱл – popiół.

Samogłoski ы i и w niektórych wyrazach ulegają redukcji, tzn. są wymawiane bardzo krótko, np. силер – wy, эбире – wokół, пылар – te/ci, ылар – oni, пылан – łoś.

Dźwięk ғ może zanikać w przyrostku -ға i przyjmować ściągniętą formę -а w rzeczownikach w przypadku kierunkowym, jeśli temat rzeczownika kończy się na ғ, ӊ, а, е lub ӱ, a także w rzeczownikach w formie posesywnej pierwszej osoby liczby pojedynczej oraz drugiej i trzeciej osoby liczby mnogiej.

суғ – rzeka
суғға (-суға) – do rzeki

тағ – góra
тағға (-таға) – do góry

аба – ojciec
абаға (-абаа) – do ojca

тура – miasto
турама – do mojego miasta
тураӊа – do twojego miasta
тураларыӊа – do waszych miast
туразына – do jego miasta
тураларына – do ich miast

Słowa do zapamiętania

ол – on/ona
пис – my
силер – wy
ылар – oni
саға – tobie
мееӊ – mój
сееӊ – twój
ат – imię; koń
адым – moje imię
қозан – zając
тииӊ – wiewiórka
торчуқ – słowik
қарға – wrona
аары – pszczoła
ағаш – drzewo
қазыӊ – brzoza
кебе – łódź
эм – dom
тӧл – nazwisko; rodzina; ród; potomek
иш – praca
иир – wieczór
чаш – wiek; młodość
қанче – ile
қайда – gdzie
он – dziesięć
тур- – stać
чӧр- – chodzić
чат- – leżeć; mieszkać

Ćwiczenia

Przeczytaj kilka razy zdania na głos i naucz się ich na pamięć.

Сееӊ адыӊ кем?
Jak masz na imię?

Мееӊ адым Оля.
Mam na imię Ola.

Сееӊ тӧлӱӊ кем?
Jak się nazywasz?

Мееӊ тӧлӱм Кискорова.
Nazywam się Kiskorowa.

Саға қанче чаш?
Ile masz lat?

Маға он ийги чаш.
Mam dwanaście lat.

Сен қайда чатчаӊ?
Gdzie mieszkasz?

Мен чатчам Томазақта.
Mieszkam w Myskach.

Opracowała Lubow Czulżanowa. Przekład własny. Źródło: http://tili.tadarlar.ru/urok-3-uroki-ot-l-i-chulzhanovoi.html

Poprzednia lekcja (2)

Następna lekcja (4)

Spis wszystkich lekcji