16 stycznia upłynęła 200 rocznica urodzin tatarskiego historyka, filozofa i pedagoga Szihabuddina Mardżaniego (Шиһабетдин Мәрҗани; 1818-1889). Z tej okazji w Tatarstanie trwa Rok Szihabuddina Mardżaniego. Oto 10 faktów z biografii „ojca narodu tatarskiego”.

1. Imieniem Mardżaniego został nazwany najstarszy kamienny meczet w Kazaniu. Był on tam imamem od 1850 r.
2. Mardżaniego nazywa się tatarskim Herodotem lub ojcem narodu tatarskiego.
3. Wraz ze swoim uczniem Chusainem Faizchanowem (Хөсәен Фәезханов) zaproponował pierwszą w Rosji ideę reformy systemu edukacji muzułmanów, przewidującą utworzenie dziesięcioklasowej medresy w Kazaniu, gdzie uczyła się tatarska elita.
4. Jego reformatorskie idee położyły podwaliny pod późniejszy muzułmański ruch reformatorski – dżadidyzm.
5. Autor pierwszej kompleksowej pracy naukowej o historii Tatarów – „Mustafad al-achbar fi achwał Kazan wa-Bułgar” („Pożyteczne wiadomości o Kazaniu i Bułgarze”), w której uzasadnił historyczną sukcesję Bułgarów wołżańskich, Tatarów Złotej Ordy i Chanatu Kazańskiego oraz współczesnych Tatarów wołżańsko-uralskich.
6. Będąc cenionym teologiem muzułmańskim stał po stronie idei konieczności zachowania przez Tatarów swojej tożsamości narodowej i samoświadomości, i niedopuszczalności jej rozmycia wśród reszty „świata muzułmańskiego”.
7. Jest autorem ponad 30 prac napisanych głównie po arabsku. Jedynie kilka dzieł zostało napisanych po tatarsku arabskim pismem. Kilku utworów Mardżaniego nie udało się odnaleźć.
8. Szihabuddin Mardżani konsekwentnie bronił reformatorskich poglądów „tatarskiego Marcina Lutra” – Gabdennasyra Kursawiego (Абуннасыйр Габденнасыйр бин Ибрахим бин Ярмөхаммәд бин Иштирәк ал-Курсави), uważał się za jego ucznia, choć nigdy w życiu się z nim nie spotkał (Kursawi zmarł pięć lat przed urodzeniem Mardżaniego).
9. Konserwatywni imamowie niejednokrotnie obwiniali go, podobnie jak jego światopoglądowego poprzednika Kursawiego, o odstępstwo od wiary.
10. Niewiele brakowało, a zostałby w 1865 r. muftim i przewodniczącym Orenburskiego Mahometańskiego Zgromadzenia Duchowego (poprzednika współczesnego Centralnego Duchowego Zarządu Muzułmanów Rosji). Przeszkodziły mu protesty konserwatywnie nastawionej części muzułmańskiego duchowieństwa, którego członkowie napisali mnóstwo negatywnych opinii pod jego adresem, a także oberprokurator Świątobliwego Synodu (swego rodzaju „ministerstwa religii).

Źródło: https://www.idelreal.org/a/mardjani-200-let/28976797.html