Rok Jusufa Bałasaguni

Jusuf Bałasaguni

Choć minęła już ponad połowa tego roku, nadal warto o nim napisać. 19 lutego z inicjatywy Międzynarodowej Organizacji Kultury Turkijskiej TÜRKSOY w tureckim Kazly-Çeşme odbyło się oficjalne ogłoszenie Roku Jusufa Bałasaguni. Okazją do szeregu wydarzeń związanych z postacią średniowiecznego pisarza i filozofa jest 1000-lecie jego urodzin.

Pamięć o Jusufie Bałasaguni jest dziś kultywowana głównie w Kirgistanie (a wydarzenia jubileuszowe wpisują się tam w trwający równolegle Rok Historii i Kultury). Jego imię nosi Kirgiski Uniwersytet Narodowy w Biszkeku, a jego wizerunek widnieje na 1000-somowym banknocie. Dlaczego właśnie tam? Otóż żył on właśnie na obecnych ziemiach kirgiskich, należących wówczas do turkijskiego państwa Karachanidów. Jubileusz jest dość umowny, gdyż Jusuf Bałasaguni urodził się ok. 1015-1018 r. w mieście Bałasagun, ówczesnej stolicy Karachanidów. Leżała ona w Dolinie Czujskiej, w pobliżu dzisiejszego miasta Tokmok, a do jego pozostałości należy samotna dziś wieża Burana.

1000 somów

O naszym bohaterze zachowało się niewiele informacji. Pewne jest to, że urodził się w Bałasagunie, zmarł w 1085 r. w Kaszgarze, a jego najważniejszym dziełem jest „Kutadgu bilig”. Tytuł bywa tłumaczony jako „błogosławiona wiedza”, lub „wiedza, przynosząca szczęście”. Jest to poemat filozoficzny zawierający m. in. przemyślenia o islamie i sztuce sprawowania władzy oraz pochwałę zdobywania wiedzy w różnych dziedzinach nauki. Praca ta powstała w latach 1069-1070 w Kaszgarze. Autor podarował ją księciu Kaszgaru, który nagrodził go tytułem Ḥājib Khāṣṣ (zaufany kanclerz). Do naszych czasów zachowały się trzy rękopisy „Kutadgu bilig”. Zostały one odnalezione w Heracie (Afganistan), Kairze i Namanganie (Uzbekistan).

kutadgu bilig
Tureckie wydanie „Kutadgu bilig”. Źródło zdjęcia: http://www.azattyk.org/a/27615935.html

Jusuf Bałasaguni, podobnie jak działający w tej samej epoce Mahmud Kaszgari, był jednym z ojców literatury turkijskiej. Pisał w języku karachanidzkim należącym do grupy karłuckiej, który wraz z językiem chorezmijskim dał początek innemu wymarłemu językowi literackiemu Turkiestanu – czagatajskiemu (w tym języku tworzył m. in. Aliszer Nawoi). Z czagatajskiego zaś wywodzi się przede wszystkim uzbecki i ujgurski.

Do tej pory trwają dyskusje nad tożsamością narodową Jusufa Bałasaguni. Ale czy dzisiejsze pojęcie narodu i państwa narodowego można przykładać do realiów średniowiecznego Turkiestanu? Spójrzmy choćby na państwo Karachanidów, którego nazwa wywodzi się od dynastii panującej, a nie od narodu ani regionu geograficznego. Tak czy inaczej, Jusuf Bałasaguni jest obecnie upamiętniany głównie w Kirgistanie, ze względu na miejsce urodzenia, lecz za swojego uważają go przede wszystkim Ujgurzy – tworzył i zmarł wszak w Kaszgarze, ujgurskim ośrodku leżącym obecnie w Chinach, gdzie znajduje się jego mauzoleum.

W Roku Jusufa Bałasaguni w państwach członkowskich TÜRKSOY odbyło się wiele powiązanych z tą postacią wydarzeń. Jednym z nich było wydanie „Kutadgu bilik” w języku kirgiskim (tytuł przekładu brzmi „Куттуу билим”, a imię autora w wersji kirgiskiej – Жусуп Баласагын). Według informacji z portalu Azattyk.org pierwsze wydanie w nakładzie 1000 egzemplarzy zostało w całości przekazane bibliotekom, zaś kolejne wydania ukażą się w sprzedaży.

Kilka lat temu w Kirgistanie w serii wydawniczej „Mądrość Wschodu” ukazał się rosyjski przekład fragmentów „Kutadgu bilik” (tłum. Naum Griebniew, wyd. Raritet).

jak być szczęśliwym

Źródło głównego zdjęcia: http://rus.azattyk.org/a/27399552.html


Oznaczone , , , , , ,

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *