Turkijskie dziedzictwo niematerialne – lista reprezentatywna

Przezenesaj | 31 grudnia 2021 | Brak komentarzy | Historia, Kuchnia, Literatura, Muzyka, Sztuka, Tradycje

Tu wymieniam elementy dziedzictwa niematerialnego narodów turkijskich, które zostały wpisane na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Wpisy z listy dziedzictwa niematerialnego wymagającego pilnej ochrony oraz z listy Pamięć Świata znajdziecie w osobnych wpisach.

Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego

Novruzowa dekoracja z Azerbejdżanu. Źródło zdjęcia: https://www.radioazadlyg.org/a/26903048.html

święto Novruz, Nowrouz, Nooruz, Navruz, Nauroz, Nevruz (Azerbejdżan, Indie, Iran, Kirgistan, Uzbekistan, Pakistan, Turcja);

święto wiosny Hıdırellez (Turcja, Macedonia);

Aszykowie İmran Həsənov i Əkbər Cəfərov. Instrument strunowy to saz.

sztuka azerskich aszyków (Azerbejdżan);

Tak brzmi tar w wykonaniu Ağasəlima Abdullayeva.

tar – rzemiosło i sztuka związana z tym instrumentem muzycznym (Azerbejdżan);

İmamyar Həsənov i jego kamança.

sztuka wyrobu i gry na smyczkowym instrumencie strunowym kamança (Azerbejdżan, Iran);

tradycyjna forma muzyczna muğam (Azerbejdżan);

dywany — Źródło zdjęcia: https://www.azadliq.org/a/media-icmali-azerbaycan-xalcalari-agir-atletika/28741581.html

tradycyjna azerska sztuka tkania dywanów (Azerbejdżan);

kelaghayi — Chusty kəlağayı. Źródło zdjęcia: https://www.radioazadlyg.org/a/26713304.html

tradycyjna sztuka i symbolika chust kəlağayı (Azerbejdżan);

Naczynia z Lahıc. Źródło zdjęcia: https://www.azadliq.org/a/misger-manat-devalvasiya-bohran/27477062.html

wyrób miedzianych naczyń w regionie Lahıc (Azerbejdżan);

Azerskie lawasze. Źródło zdjęcia: https://www.azadliq.org/a/lavash-unesko/28148771.html

kultura pieczenia i dzielenia się chlebem: lawaszem, katyrmą, jupką, jufką (Azerbejdżan, Iran, Kazachstan, Kirgistan i Turcja);

dolma — Źródło zdjęcia: https://www.azadliq.org/a/28618109.html

tradycja przyrządzania i dzielenia się dolmą (gołąbkami w liściach winogron), jako element tożsamości kulturowej (Azerbejdżan);
święto granatu Nar Bayrami (Azerbejdżan);

sztuka Ujgur Muqam w regionie Sinciang (Chiny);

„Manas” wystawiony jako opera po chińsku. Źródło zdjęcia: https://rus.azattyk.org/a/28769110.html

epos o Manasie (Chiny);

Kazachska jurta ustawiona z okazji święta Nauryz. Źródło zdjęcia: https://rus.azattyq.org/a/kazakhstan_shimkent_nauryz_oralmans/27637971.html

epos o Korkut Ata (Dede Korkut; Turcja, Azerbejdżan, Turkmenistan);
tradycja budowania jurt kirgiskich i kazachskich (Kazachstan, Kirgistan);

Utwór z gatunku küj – „Akku” Nurgisy Tlendijewa w wykonaniu Ajgül Ülkenbajewej.

tradycyjna sztuka kazachska dombra küj (Kazachstan);

Kazachski ajtys – rywalizacja na improwizowane przyśpiewki, również z dombrą.

sztuka improwizacji ajtysz/ajtys (Kazachstan, Kirgistan);

asyk — Źródło zdjęcia: https://rus.azattyq.org/a/28902629.html

tradycyjna gra w kości asyk (Kazachstan) – o jej kirgiskim odpowiedniku pisałam przy okazji Światowych Igrzysk Koczowników;
tradycyjne gry strategiczne: togyz kumalak, toguz korgool, mangala, göçürme (Kazachstan, Kirgistan, Turcja);
rzemiosło związane z kałpakiem – tradycyjnym męskim nakryciem głowy (Kirgistan);

zapasy — Źródło zdjęcia: https://rus.azattyq.org/a/astana-kazakh-kures-alem-barysy/28724099.html

kazachskie zapasy küres;

Współczesny kirgiski akyn Estebes Tursunalijew (1931-2005).

wiosenne rytuały kazachskich hodowców koni;
sztuka akynów, kirgiskich opowiadaczy eposów (Kirgistan);

festiwal szyrdaków — Festiwal szyrdaków w At-Baszy. Źródło zdjęcia: https://www.azattyk.org/a/28583132.html

sztuka wyrobu tradycyjnych kirgiskich dywanów z filcu ała-kijiz i szyrdak (Kirgistan);

Sajakbaj Karałajew (1894-1971), najsławniejszy kirgiski manasczy – recytator eposu.

kirgiska trylogia epicka: „Manas”, „Semetej” i „Sejtek” (Kirgistan);

kök börü — Źródło zdjęcia: https://www.azattyk.org/a/kazakhstan_kyrgyzstan_final_kok_boru_kokpar_2017/28699327.html

tradycyjna gra konna kök börü (көк бөрү) – patrz Światowe Igrzyska Koczowników (Kirgistan);

Turkijski epos Görogly został wpisany na listę jako element kultury Turkmenistanu. Tu w wykonaniu Dörtguly Durdyýewa.

pieśni epickie Görogly (Turkmenistan);

obrzęd ze śpiewami i tańcami küşdepdi (Turkmenistan);
tradycyjne tkactwo dywanów (Turkmenistan);
tradycja wyrobu dutarów – strunowych instrumentów muzycznych (Turkmenistan);

muzyka Szaszmakom (Uzbekistan, Tadżykistan);
przestrzeń kulturowa regionu Bojsun (Uzbekistan);

tradycja muzyczna Katta Ashula (Uzbekistan);

askiya, sztuka dowcipnych dialogów (Uzbekistan);
poezja epicka baxshi (Uzbekistan);
chorezmijski taniec lazgi (Uzbekistan);

Rekordowa porcja pilawu przygotowana w Taszkencie na tegorocznym Święcie Niepodległości. Źródło zdjęcia: https://rus.ozodlik.org/a/28683815.html

kultura i tradycja pilawu (Uzbekistan);

ołoncho – jakucki epos bohaterski;

sokolnik — Źródło zdjęcia: https://rus.azattyq.org/a/kazakhi-v-mongolii/26867056.html

Polowanie z ptakami drapieżnymi jest tradycją w wielu regionach świata. Wprawdzie wśród państw, które zgłosiły je do UNESCO, nie ma żadnego państwa turkijskiego, lecz wielu sokolników z Mongolii to Kazachowie.

sokolnictwo (Arabia Saudyjska, Austria, Belgia, Czechy, Francja, Hiszpania, Katar, Korea Południowa, Maroko, Mongolia, Niemcy, Portugalia, Syria i Zjednoczone Emiraty Arabskie);