Turyści zwiedzający Uzbekistan często wybierają się przede wszystkim do Samarkandy, Buchary i Chiwy. Do karakałpackiego Nukusu zapuszczają się najwyżej po drodze do tego, co zostało z Morza Aralskiego. Tymczasem to pustynne miasto ma do zaoferowania znacznie więcej, niż się wydaje.

Karakałpakstan to autonomiczna republika na zachodzie Uzbekistanu, kojarząca się głównie z pozostałościami Morza Aralskiego. Zamieszkują ją Karakałpacy – naród turkijski używający języka blisko spokrewnionego z kazachskim. Stolica ich kraju, Nukus, być może nie wyróżniałaby się niczym szczególnym, gdyby nie działające w niej muzeum Sawickiego i jego niezwykła kolekcja sztuki współczesnej.

Igor Sawicki (1915-1984) był rosyjskim malarzem i kolekcjonerem sztuki. Co ciekawe, jego dziadek był Polakiem, a sam Sawicki urodził się w Kijowie. Po rewolucji jego rodzina przeniosła się do Moskwy, gdzie przyszły twórca muzeum uczył się w kilku szkołach artystycznych. Podczas II wojny światowej ze względu na stan zdrowia nie został powołany do wojska. Właśnie wtedy po raz pierwszy trafił do Uzbeckiej SRR, gdyż Moskiewski Państwowy Instytut Artystyczny, w którym studiował, został w 1942 r. ewakuowany do Samarkandy.

Pobyt w Uzbekistanie nie pozostawił młodego malarza obojętnym. Już po ukończeniu studiów, w 1950 r. Igor Sawicki ponownie wybrał się do Azji Centralnej jako uczestnik badań nad karakałpacką sztuką użytkową. Pochłonęła go ona do tego stopnia, że postanowił zamieszkać w pustynnej republice i założyć kolekcję. Później jego zainteresowania rozszerzyły się także o sztukę współczesną.

W czasach stalinizmu nowe zajęcie Sawickiego było co najmniej ryzykowne – awangardowa sztuka, niezgodna z wytycznymi socrealizmu, była w tych czasach w niełasce. Jednakże to, co z pewnością skończyłoby się źle w Moskwie, dostało szansę w prowincjonalnym mieście zagubionym w pustyni Kyzył-kum. W 1966 r. Sawickiemu udało się doprowadzić do otwarcia Nukuskiego Muzeum Sztuki. Kolekcjoner na własny koszt wyremontował udostępniony przez miasto budynek i został dyrektorem muzeum. W ciągu kilku lat zgromadził w nim bogaty zbiór awangardowego malarstwa Rosji i narodów Azji Centralnej, sztuki użytkowej Karakałpaków i eksponatów archeologicznych tego regionu.

Po śmierci Igora Sawickiego w 1984 r. jego dzieło kontynuowała Marinika Babanazarowa. Od kilkunastu lat muzeum, noszące imię swojego założyciela, działa w nowym budynku, a liczba eksponatów przekroczyła 90 tysięcy.

Obraz u góry: „Crimson Autumn” O’rola Tansiqboyeva (źródło: https://www.svoboda.org/a/3547005.html). Inne jego dzieła można zobaczyć tu.